Монголын хөрөнгийн зах зээлийн SWOT шинжилгээ

SWOT шинжилгээ (Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats) нь байгууллага, бизнес, төсөл, эсвэл зах зээлийн дотоод болон гадаад орчны хүчин зүйлсийг судлахад ашигладаг стратегийн төлөвлөлтийн арга юм.

Strengths /ДАВУУ ТАЛ/

1.  Уул уурхайн салбараас хамааралтай эдийн засаг : Монгол Улсын байгалийн баялгаас хамааралтай эдийн засаг нь уул уурхайн салбарын орлогыг хөрөнгийн зах зээлд шилжүүлэх боломжийг олгодог
2. Хөгжиж буй зах зээл: Монгол Улсын байгалийн баялгаас хамааралтай эдийн засаг нь уул уурхайн салбарын орлогыг хөрөнгийн зах зээлд шилжүүлэх боломжийг олгодог.
3. Засгийн газрын дэмжлэг: Төрийн өмчит томоохон компаниудын IPO болон хөрөнгө оруулалтыг дэмжих бодлого нь хөрөнгийн зах зээлийг өргөжүүлэхэд түлхэц өгч байна.
4. Технологийн дэвшилт: Дижитал платформ, онлайн арилжааны системүүдийг нэвтрүүлснээр олон нийтэд хүртээмжтэй болж байна.
5. Олон улсын стандарт: Арилжаа, зохицуулалтын тогтолцоонд олон улсын стандартыг нэвтрүүлэх оролдлого хийгдэж байна.

Weaknesses /СУЛ ТАЛ/

1. Арилжааны идэвх сул: Монголын хөрөнгийн зах зээл жижиг бөгөөд хувьцаат компаниудын тоо хязгаарлагдмал байдаг. Энэ нь хөрөнгө оруулагчдын хувьд сонголт багатай, мөн зарим компаниудын хувьцааны арилжаа бага идэвхтэй байдагтай холбоотой.
2. Мэдээллийн ил тод байдал дутмаг:  Зах зээл дээрх компаниудын санхүүгийн тайлан, үйл ажиллагааны талаар мэдээлэл дутмаг байдал нь хөрөнгө оруулагчдын итгэлийг сулруулдаг.
3. Эдийн засгийн тогтморгүй байдал: Төгрөгийн ханшийн хэлбэлзэл болон өндөр инфляц нь гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулагчдын итгэлийг бууруулж, хөрөнгийн урсгалыг зогсоох эрсдэлтэй.
4. Институцийн хөрөнгө оруулагчид цөөхөн: Монголд институцийн хөрөнгө оруулагчид (мэргэжлийн сангууд, даатгалын компаниуд) хязгаарлагдмал байгаа нь зах зээлийг тогтворгүй болгодог.
5. Санхүүгийн боловсрол: Олон нийт санхүүгийн мэдлэг хангалтгүй, хөрөнгийн зах зээлийн талаар ойлголт бага. Хүмүүс ихэвчлэн хадгаламж болон үл хөдлөх хөрөнгө зэрэг уламжлалт хөрөнгө оруулалтад итгэх хандлагатай байна.

Opportunities /БОЛОМЖ/

1. Гадаад хөрөнгө оруулалт нэмэгдэх
2. Шинэ бүтээгдэхүүн: 2024 онд “Үнэт цаасны зах зээлийн хууль”-ийн нэмэлт өөрчлөлтөөр Хувьцааны хамтын санхүүжилт (crowdfunding), Банкны хадгаламжийн сертификат, Олон улсын санхүүгийн байгууллагын өрийн хэрэгсэл, Хаалттай ХК-ийн хувьцааг биржээр арилжаалах, Үнэт цаас зээлэх, зээлдүүлэх зэрэг шинэ хөрөнгө оруулалтын бүтээгдэхүүнүүд зах зээлд нэвтрэх боломжтой болсон
3. Технологийн дэвшил: Блокчэйн, дижитал технологи, финтек платформуудыг ашиглан хөрөнгө оруулалтын хүртээмжийг нэмэгдүүлэх боломжтой.
4. Ногоон болон бусад бондын санхүүжилт: Ногоон бонд, нийгмийн бонд болон бусад бондуудад хөрөнгө оруулах болон зах зээлд гаргах хандлага дэлхийд нэмэгдэж байна.
5. ТОП-100 ААН хувьчал: 2024 онд Үнэт цаас бүртгэлийн журамд өөрчлөлт оруулан ТОП-100 ААН-үүдэд хөрөнгийн зах зээлд нэвтрэх боломжийг хялбарчилсан.

Threats /АЮУЛ/

1. Улс төрийн тогтворгүй байдал: Сонгуулийн өмнөх болон дараах улс төрийн тогтворгүй байдал нь зах зээлд эргэлзээ төрүүлдэг. Засгийн газрын бодлогын огцом өөрчлөлтүүд нь хөрөнгө оруулалтад сөргөөр нөлөөлдөг.
2. Геополитикийн эрсдэл: Орос, Хятад зэрэг хөрш орнуудын геополитикийн зөрчилдөөнүүд нь Монголын эдийн засаг, хөрөнгө оруулалтад сөргөөр нөлөөлөх магадлалтай.
3. Макро эдийн засгийн эрсдэлүүд: Эдийн засгийн томоохон үзүүлэлт унаж, хөрөнгийн зах зээлд сөргөөр нөлөөлдөг
4. Гадаад зах зээлийн хамаарал: Монголын хөрөнгийн зах зээл уул уурхайн салбараас хамааралтай тул зэс, нүүрс зэрэг экспортын бүтээгдэхүүний үнийн бууралт нь зах зээлд томоохон эрсдэл үүсгэдэг.
5. Мэдээллийн ил тод бус байдал: Хувьцаат компаниудын санхүүгийн тайлан хангалтгүй, мэдээллийн ил тод байдал хангагдахгүй бол хөрөнгө оруулагчдын итгэлийг алдаж, арилжааны идэвх буурдаг.

Дүгнэлт

Монголын хөрөнгийн зах зээл нь дотоодын эдийн засгийн өсөлт, гадаад хөрөнгө оруулалтын боломжуудаас хамааран урт хугацааны өндөр потенциалтай. Гэсэн хэдий ч эдийн засаг, улс төрийн тогтворгүй байдал, зохицуулалтын орчны дутагдал нь өсөлтийн чухал саад болж байна. Хөрөнгийн зах зээлийг илүү гүнзгийрүүлж, төрөлжүүлэн, мэдээллийн ил тод байдлыг хангах нь зах зээлийн ирээдүйн тогтвортой хөгжилд чухал үүрэгтэй юм.